Nhân sâm: Thật, giả khó lường

Thị trường sâm VN đang ở vào tình trạng bát nháo, việc mua bán hầu như chỉ dựa vào “niềm tin”...

Mới đây, Trung tâm Sâm và dược liệu TP.HCM tiếp nhận một trường hợp nhờ kiểm tra chất sâm thực có trong sản phẩm sâm Ngọc Linh mà khách hàng đã mua. Sau khi kiểm tra, Trung tâm khẳng định đó đúng là sâm Ngọc Linh, tuy nhiên toàn bộ chất sâm trong củ nhân sâm đã không còn.

Ông Trần Công Luận, Giám đốc trung tâm Sâm và dược liệu TP.HCM lí giải, có thể củ nhân sâm này đã được ngâm rượu, trước khi đem ra hơ hóng và trét thêm... một lớp đất để bán cho khách hàng.

Nhân sâm ngâm rượu giá từ 2,5-10 triệu đồng/hũ  (Ảnh: K.Mai)

Giữa “chợ” sâm

Tại các tiệm bán thuốc đông y, dược liệu trên đường Hải Thượng Lãn Ông, Lương Nhữ Học (quận 5, TP.HCM), sâm được bán nhiều như rau ở chợ. Đủ loại sâm như sâm Hoa Kỳ, sâm Hàn Quốc, sâm Triều Tiên, sâm Việt Nam… cùng với những mức giá từ 200.000 đồng/100g (sâm Hoa Kỳ) đến 12 triệu đồng/100g sâm Ngọc Linh Việt Nam.

Có nhiều loại sâm được trưng bày trong các bao ni-lông cùng với các loại dược liệu khác mà không hề có tên, nhãn mác, xuất xứ hay bất cứ một dấu kiểm định nào… Loại sâm Hoa Kỳ được bọc trong bịch ni-lông, có màu vàng nhạt, khô quắt nhìn giống mắt của cây tre già. Chủ cửa hàng đông dược trên đường Hải Thượng Lãn Ông còn giới thiệu với chúng tôi loại sâm được coi là sâm Hàn Quốc, chỉ 1/10g với giá 100.000 đồng. Chủ cửa hàng còn cho biết, hoàn toàn có thể yên tâm vì tất cả đã được kiểm nghiệm trước khi nhập về.

Chủ cửa hàng nhà thuốc y học cổ truyền Hưng Nghĩa Đường, P.10, Q.5 cho biết, có rất nhiều loại nhân sâm được bán, tùy theo giá tiền mà khách hàng có thể lựa chọn. Tại đây, loại nhân sâm được giới thiệu nhiều nhất, là một hộp ni-lông trong suốt, được nén chặt các loại củ dài, có cảm giác khá mềm, màu đen, được gọi là nhân sâm Triều Tiên.

Tuy không hề có nhãn mác và xuất xứ, nhưng chủ cửa hàng đảm bảo chất lượng cực tốt, chỉ dùng vài lần là biết ngay tác dụng. Một hộp như vậy có giá 1,5 triệu đồng. Riêng với sâm Ngọc Linh, nếu muốn mua phải đặt trước 3 ngày, giá loại sâm này từ 8 - 12 triệu đồng/100g.

Phân tích thành phần của sâm tại Trung tâm Sâm và dược liệu TP. HCM(Ảnh: K.Mai)

Chị L, chủ cửa hiệu bán và giới thiệu các sản phẩm Nhân sâm  -  Linh chi -  Triều Tiên đường Cộng Hòa, Tân Bình cho biết: Ở đây, bán và phân phối đủ các loại sâm Triều Tiên. Các hũ rượu sâm được bày bán ở đây có giá từ 2,5 -10 triệu đồng. 10 triệu đồng là hũ rượu ngâm nhân sâm rừng khoảng 6 năm tuổi. Chị L. cho biết cửa hiệu làm ăn uy tín, tuy không có giấy tờ chứng nhận, nhưng dùng không hiệu quả có thể...  đem trả và được hoàn lại tiền!

Cẩn trọng với chọn mua nhân sâm

Sâm là tên gọi khái quát chỉ một số loại cây thân thảo mà củ và rễ được sử dụng làm thuốc từ rất lâu đời tại nhiều nước châu Á, thuộc nhiều chi họ khác nhau nhưng chủ yếu là các loại thuộc chi Sâm. Rất nhiều loại củ sâm có hình dáng hao hao giống hình người, đặc biệt là nhân sâm, do đó một số vị thuốc khác không thuộc chi, họ sâm nhưng có hình dáng củ tương tự cũng thường được gọi là sâm.

Hiện nay, đa số các loại sâm được bày bán, đều không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Chưa kể tới việc sâm bị rút ruột, rồi được làm đẹp lại bằng cách ướp tinh dầu nhân tạo và các hóa chất, hoặc sử dụng những loại sâm giả dùng để ngụy tạo.

Có một thời kỳ sâm Ngọc Linh của Việt Nam bị rớt giá nghiêm trọng do bị trộn lẩn với một loại sâm khác của Trung Quốc. Bên cạnh đó, một số loại sâm như Tam Thất hoang, sâm Vũ diệp ở Sapa cũng được sử dụng để trộn lẫn sâm Ngọc Linh.

Trung tâm Sâm và dược liệu và là đơn vị đầu tiên nghiên cứu toàn diện về cây sâm Ngọc Linh theo phân công của Bộ Y tế. Đơn vị này có khả năng kiểm nghiệm được nhiều loại sâm dựa trên các chất chuẩn, hoặc phối hợp để phân tích về di truyền nhằm xác định nguồn gốc và chất lượng sâm. Hiện có nhiều đơn vị đủ năng lực để thực hiện việc đánh giá chất lượng của sâm Ngọc Linh, nhưng do chưa có các chất chuẩn đặc trưng của sâm Ngọc Linh nên ở phía Nam, chỉ có hai đơn vị Trung tâm Sâm và dược liệu TP. HCM và Khoa Dược – Đại học Y Dược TP. HCM là có thể đánh giá được chất lượng của loại sâm này.

Khánh Mai (DVO)